Dịch y, y dịch,
Dịch Y Đạo là quy luật biến dịch hay chức năng tuần hoàn hoạt động tự nhiên của lục phủ ngũ tạng để điều hòa âm dương của khí và huyết, duy trì sự sống cho con người. Chức năng hoạt động trong con người gọi là tiểu vũ trụ đồng bộ theo chu kỳ sinh học với thiên nhiên nên gọi là Thiên-Nhân đồng nhất thể.
Hai yếu tố âm-dương điều hòa thiên nhiên duy trì cho con người và vạn vật sinh tồn, con người khỏe mạnh, mưa thuận gió hòa, cây cối mùa màng tươi tốt, mùa nào thức ấy để nuôi sống con người. Yếu tố âm trong thiên nhiên là nước (thủy), ở qủa địa cầu này ¾ là nước biển, yếu tố dương là ánh nắng mặt trời (hỏa).
Sự trao đổi âm dương của vũ trụ tự nhiên sẵn có của trời đất, không do con người tạo ra, nhưng nhờ quan sát nghiên cứu những hiện tượng thiên nhiên, con người mới tìm ra được quy luật biến dịch, mới giải thích được hiện tượng sấm sét, lực hút, lực đẩy, điện, từ trường, điện từ trường, cấu tạo nguyên tử…từ đó phát sinh ra nhiều ngành khoa học càng ngày càng mới lạ, cũng đều nằm trong quy luật biến dịch, gọi là dịch lý.
Trong Y Dịch là tìm hiểu sự biến đổi âm dương giữa hỏa của tâm vả thủy của thận tạo ra sự khí hóa của thiên nhiên trong tiểu vũ trụ con người đó là những chức năng hoạt động của tạng phủ, các nhà y học cổ đại quan sát sự hoạt động của nội tạng qua sự mổ xẻ cơ thể của các tử tội được nhà vua cho phép để nghiên cứu…từ đó mới khám ra quy luật biến dịch của cả một tổng thể ngũ hành tạng phủ, nên mới gọi là Y-Dịch.
Ngày nay, tuy khoa học có phát triển nhưng từng phần không liên kết tổng thể, nên chưa làm chủ được thiên nhiên. Và sự nghiên cứu chỉ ở thiên nhiên, bên ngoài con người, chưa đi sâu nghiên cứu bên trong con người theo hướng đi của dịch lý.
Sự biến đổi của thiên nhiên hay trong con người đều có sẵn tự nhiên, con người chỉ tìm hiểu quy luật, rồi thử nghiệm xem có đúng theo mình suy nghĩ hay không, khi thử nghiệm đúng theo giả thuyết, từ đó có thể làm chủ được sự khí hóa để tái tạo, sửa chữa những trục trặc của sự biến dịch để trở thành Y-Đạo, đó chính là sự khí hóa ngũ hành sinh khắc của tạng phủ, tìm ra sự hư hỏng để bổ hay tả cho sự biến dịch trở lại bình thường.
Vì con người với thiên nhiên là đồng nhất thể, nên sự khí hóa biến dịch của thiên nhiên có ảnh hưởng đến sức khỏe con người, lúc đó sự khí hóa biến dịch trong con người phải tự biết điều chỉnh cho phù hợp sẽ không bị bệnh tật. Các nhà y học cổ đại đã tìm ra nguyên lý bên ngoài tác động vào con người bằng khí theo thời tiết gọi là lục khí có ảnh hưởng đến khí biến dịch của tạng phủ, nên tìm ra quy luật khí hóa của lục kinh lục khí do trao đổi thành phần âm dương bên ngoài và bên trong cơ thể, ai hiểu được quy luật này để biết sửa chữa cho con người khỏi bệnh tật gọi là biết áp dụng Y-Đạo. (xem bài riêng về lục kinh lục khí.)
Đỗ Đức Ngọc- Khí công y đạo